KierunkiStudiów.pl

Menu

Kierunek studiów

etnologia - treści programowe przedmiotów


 TREŚCI PROGRAMOWE PRZEDMIOTÓW PODSTAWOWYCH
Filozofia i socjologia – 90 h
Zagadnienia filozoficzne w perspektywie historycznej i systematycznej – szczególnie z obszaru teorii wiedzy, filozofii społecznej oraz antropologii filozoficznej. Filozoficzne koncepcje racjonalności, teorie działań. Filozoficzne podstawy badań nad wspólnotami i praktykami społecznymi. Specyfika socjologicznej interpretacji. Główne teorie socjologiczne. Klasycy socjologicznej myśli. Elementy struktury społecznej – rodzina, społeczności lokalne, warstwy, klasy, kasty, narody, państwa, instytucje, organizacje. Władza, nierówności społeczne, ruchy społeczne. Procesy społeczne – socjalizacja, urbanizacja, asymilacja, akulturacja, migracje, globalizacja, konflikty, zmiana i rozwój społeczny. Socjologia: kultury, religii, wsi, miasta, narodu – obszar zainteresowań, metody badań.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje:
rozumienia filozofii i socjologii jako dyscyplin współkształtujących etnologię i antropologię kulturową; rozumienia podstawowych problemów socjologii i filozofii.

Etnologia i antropologia kulturowa – 60 h
Etnologia i antropologia kulturowa w strukturze nauk społecznych i humanistycznych. Etnografia, etnologia, folklorystyka, etnomuzykologia, etnohistoria, etnomuzealnictwo. Sztuka ludowa i sztuka nieprofesjonalna. Struktura antropologii – antropologia: kulturowa, społeczna, biologiczna, lingwistyczna, pradziejowa (archeologia), historyczna i filozoficzna. Przedmiot i cel badań antropologicznych w ujęciu tradycyjnym (kultury ludowe i pierwotne) oraz w ujęciu współczesnym (kultura popularna, subkultury, kultury etniczne, życie codzienne). Terminy i koncepcje w antropologii – kultura, społeczeństwo, społeczność, wspólnota, lud, grupa etniczna, wzory, treści kultury, struktura kultury. Obszar zainteresowań antropologii – kultura techniczno-użytkowa (materialna), kultura organizacji społecznej, kultura symboliczna. Etnologia w Polsce, Europie i na świecie – instytucje, muzea, towarzystwa, czasopisma, bibliografie, bazy danych.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: 
rozumienia specyfiki etnologii/antropologii kulturowej; rozróżniania kierunków i nurtów w antropologii; rozumienia podstawowych pojęć, terminów, kategorii oraz źródeł wiedzy z zakresu antropologii.

Metodologia i metody badań empirycznych – 90 h
Elementy logiki – rodzaje wnioskowań, błędy logiczne w wypowiedziach i definicjach, prawa logiki, stawianie pytań i formułowanie odpowiedzi, definiowanie pojęć. Modele uprawiania nauki, klasyfikacja nauk. Rodzaje twierdzeń naukowych i procedur poznawczych. Wymogi naukowości. Wiedza teoretyczna a empiryczna. Doświadczenie w nauce. Pojęcie prawdy naukowej. Swoistość poznania humanistycznego. Proces badawczy – formułowanie pytań, wybór terenu/obiektu badań, przygotowanie projektu. Narzędzia i techniki badawcze w obszarze etnologii – kwestionariusze, ankiety, techniczne metody rejestracji danych. Wykorzystanie źródeł zastanych – dokumentów, danych statystycznych, danych ikonograficznych, Internetu, prasy. Metody pracy terenowej – obserwacja, wywiad, eksperyment, uczestnictwo, problemy etyczne, organizacja badań. Opracowanie danych – selekcja, weryfikacja, klasyfikacja, analiza, formułowanie wniosków, przygotowanie raportu. Opis etnograficzny. Metody interpretacji danych i opisu etnograficznego. Monografia etnograficzna.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: 
rozumienia: kategorii metodologicznych, specyfiki procesu poznania oraz sposobów interpretacji charakterystycznych dla nauk społecznych i humanistycznych; stosowania metod i technik badawczych typowych dla warsztatu etnologa/antropologa; gromadzenia, opracowywania i interpretowania danych empirycznych.
 Etnologia świata, Europy i Polski – 90 h
Zróżnicowanie etniczne, kulturowe,  językowe, religijne i rasowe kontynentów i makroregionów. Lokalizacja i charakterystyka kompleksów cywilizacyjnych i obszarów kulturowych – ich specyfika pod kątem środowiskowym, gospodarczym, etnicznym, interetnicznym i politycznym. Tereny zamieszkiwania ważniejszych wspólnot etnicznych – narodów, narodowości, plemion oraz grup etnorasowych, etnojęzykowych, etnoreligijnych, mniejszościowych oraz diasporowych. Kształtowanie kulturowego i etnicznego oblicza Europy – perspektywa etnohistoryczna. Regiony kulturowe, etnograficzne i geopolityczne Europy – specyfika, perspektywa etnogeograficzna. Europa a świat – ekspansja kulturowa europejskich wzorów na inne kontynenty, podboje i osadnictwo kolonialne, migracje. Etniczne, językowe i religijne zróżnicowanie Europy. Jedność i pluralizm europejskich kultur – elementy wspólne i partykularne. Współczesne kulturowe oblicze Europy –  regiony, mniejszości, konflikty etniczne, tożsamości kulturowe, wielokulturowość, migracje, rola dziedzictwa kulturowego. Polska a Europa. Badania nad kulturą Europy – podejścia, tendencje, kierunki, instytucje, czasopisma. Dzieje polskiej kultury ludowej, wiejskiej i chłopskiej – powstanie, rozwój, zanik. Kultura ludowa – jej związki z kulturą szlachecką, mieszczańską, kulturami etnicznymi. Dziedzictwo kultury ludowej w kulturze narodowej. Współczesne formy tradycji i ich transformacje. Zróżnicowanie kulturowe ziem Polski – regiony historyczne, geograficzne, etnograficzne. Kultury i ruchy regionalne. Charakterystyka głównych regionów etnograficznych Polski. Kształtowanie się nowych regionów – ziemie zachodnie, pogranicza, rola migracji w zacieraniu różnic kulturowych. Mniejszości narodowe, etniczne i językowe w Polsce. Polskie mniejszości w krajach ościennych. Badania kultury ludowej – monografie lokalne i regionalne, studia tematyczne, atlasy etnograficzne, metody interpretacji kultury ludowej.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: 
rozumienia etnicznej mapy świata i jej specyfiki w aspekcie zróżnicowania etnogeograficznego, etnohistorycznego i etnopolitycznego; lokalizowania głównych wspólnot etnicznych współczesnego świata; rozumienia etnokulturowej specyfiki wybranych regionów kulturowych; rozumienia etnohistorycznej i etnoregionalnej specyfiki kulturowego zróżnicowania Europy; identyfikowania wspólnych korzeni europejskiego dziedzictwa; rozumienia współczesnych problemów etnokulturowych Europy; rozumienia dziejów i specyfiki kultury polskiej wsi (ludowej) i jej miejsca w dawnej i współczesnej kulturze narodowej i popularnej; rozumienia zróżnicowania regionalno-kulturowego Polski; analizowania zagadnień kultury ludowej.


 TREŚCI PROGRAMOWE PRZEDMIOTÓW KIERUNKOWYCH – 240 h
Historia i teoria etnologii i antropologii kulturowej
Przegląd: teorii, ujęć przedmiotu badań, metod interpretacji oraz ważnych dzieł badaczy i instytucji polskich, Europy kontynentalnej i  anglosaskich w kontekście historycznym. Początki etnologii – starożytność, średniowiecze, odrodzenie. Narodziny nowożytnej etnologii – oświecenie, romantyzm. Ewolucjonizm. Szkoła kulturowo-historyczna. Funkcjonalizm. Antropologia amerykańska. Antropologia francuska. Marksizm.  Etnologia w drugiej połowie XX wieku – strukturalizm, semiologia, fenomenologia, hermeneutyka, neoewolucjonizm, neomarksizm, ekologia kulturowa, kognitywizm, postrukturalizm, postmodernizm.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje:
postrzegania dziejów etnologii w Polsce i na świecie przez pryzmat zmieniających się kierunków interpretacji, sposobów konceptualizacji oraz dokonań głównych przedstawicieli i ośrodków badawczych na tle uwarunkowań społeczno-politycznych i kulturowo-filozoficznych.

Antropologia wspólnot kulturowych wiejskich i miejskich
Historia kultury materialnej wsi – systemy i techniki gospodarowania, wzorce osadnicze, architektura ludowa. Formy życia społecznego – instytucje wspólnotowe (rodzina, ród, grupa krewniacza, społeczność lokalna) oraz więzi społeczne (tożsamość, kategorie płci, autorytety, reguły wymiany, pomocy i współpracy). Kultura duchowa – aspekt obrzędowy (zwyczaje, rytuały, święta, zabawy, zakazy i nakazy), aspekt wierzeniowy (wizja świata, mity, religijność ludowa, kulty i miejsca święte, pielgrzymki) oraz aspekt folklorystyczny (folklor ustny, muzyczny i taneczny, sztuka nieprofesjonalna i estetyka). Antropologiczne badania nad wspólnotami miejskimi – przegląd osiągnięć. Problemy życia społecznego w kontekście wspólnot miejskich – stratyfikacja społeczna, sfery biedy i ubóstwa, rozwój miast i komercjalizacja życia miejskiego, problemy społeczne a nowe rozstrzygnięcia urbanistyczne (centra handlowe, mieszkalne dzielnice podmiejskie, specyfika komunikacji miejskiej), instytucje miejskie, turystyka miejska, wspólnoty miejskie a wspólnoty wiejskie.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje:
rozumienia specyfiki kultur miejskich i wiejskich; etnologicznej analizy kultur miejskich i wiejskich z uwzględnieniem aspektu materialnego, symbolicznego i komunikacyjnego.
Antropologiczna interpretacja zjawisk kulturowych
Postrzeganie wybranych obszarów kultury z perspektywy antropologicznej. Relacje między: językiem a kulturą (antropologia lingwistyczna), religią a kulturą (antropologia religii), polityką a kulturą (antropologia polityczna), płcią a kulturą (antropologia genderowa) oraz środowiskiem a kulturą (antropologia ekologiczna). Relacje między: kulturą a osobowością, kulturą a historią, kulturą a prawem oraz kulturą a gospodarką.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje:
rozumienia zjawisk kulturowych w kontekście antropologicznym; interpretacji zjawisk kulturowych w ujęciu interdyscyplinarnym.

Antropologia kultury współczesnej
Kultura współczesna w badaniach antropologicznych, socjologicznych i kulturoznawczych. Formy kultury współczesnej – kultura popularna, masowa i życia codziennego, subkultury, kontrkultury, alterkultury. Konteksty kultury – amerykanizacja, globalizacja, fetyszyzm i konsumeryzm, wielokulturowość, przemysł kulturowy, kapitał kulturowy. Obszary kultury – mitologie popularne, płeć kulturowa, mass media, internet, ikonosfera, reklama, literatura, sztuka, muzyka, architektura. Podejścia badawcze: semiologiczne, strukturalistyczne, hermeneutyczne, fenomenologiczne.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: 
rozumienia antropologicznych kontekstów kultury współczesnej; rozumienia koncepcji, definicji i perspektyw badawczych współczesnej antropologii kultury.


TREŚCI PROGRAMOWE PRZEDMIOTÓW PODSTAWOWYCH
Podstawy teorii kultury – 45 h
Kultura jako przedmiot refleksji teoretycznej antropologii kulturowej, kulturoznawstwa oraz nauk humanistycznych i społecznych. Klasyczne i współczesne teorie kultury. Definicje kultury. Kultura a natura, kultura a społeczeństwo, kultura a historia, kultura a kultury. Zmiany kulturowe. Obszar zainteresowań i funkcje kultury. Struktura kultury. Rodzaje kultur.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje:
teoretycznego ujmowania różnych aspektów kultury; rozumienia specyfiki różnych aspektów kultury; rozpoznawania istoty relacji między teorią kultury a metodologią badań.   

Filozofia kultury – 45 h
Filozoficzna refleksja nad kulturą. Filozofia kultury a: antropologia filozoficzna, epistemologia, aksjologia, historiozofia. Filozofia nauki a filozofia kultury – kultura a poznanie. Filozofia a antropologia kulturowa – wzajemne związki i oddziaływania. Koncepcje i modele kultury na gruncie filozofii w perspektywie historycznej – od oświecenia do postmodernizmu.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje:
rozpoznawania różnorodnych poglądów z obszaru filozoficznej refleksji nad kulturą na tle głównych nurtów, problemów i dziejów filozofii; rozumienia istoty związków między filozofią a antropologią społeczno-kulturową.

Teoria kultury i społeczeństwa – 45 h
Tradycje badań i teorii społecznych – wzajemne związki i oddziaływania. Ekonomia polityczna XIX wieku. Socjologia a psychologia społeczna. Teorie antropologii kulturowej i społecznej – teorie systemowo-funkcjonalistyczne, strukturalizm, hermeneutyka. Teorie krytyczne – szkoła frankfurcka, krytyczna analiza dyskursu, realizm krytyczny. Ponowoczesne koncepcje filozofii i antropologii społeczno-kulturowej – poststrukturalizm, postkolonializm.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje:
rozpoznawania i rozumienia tradycji myśli społecznej wyznaczającej obszar badań antropologicznych i dostarczającej intelektualnych narzędzi do analizy zjawisk społeczno-kulturowych.


 TREŚCI PROGRAMOWE PRZEDMIOTÓW KIERUNKOWYCH – 120 h
Antropologia społeczna i kulturowa
Antropologia jako nauka społeczna oraz jako nauka o kulturze. Antropologia społeczna a antropologia kulturowa i socjologia. Relacje między strukturą i procesami społecznymi a kulturą. Francuska i brytyjska antropologia społeczna i kulturowa, studia nad społeczeństwami kolonialnymi – systemy pokrewieństwa, rodzina, ród, plemię, zasady wymiany i wzajemności. Współczesna antropologia społeczna i kulturowa – studia nad przemianami życia społecznego, płeć kulturowa, władza, prestiż, autorytety, instytucje społeczne, stosunki własnościowe, relacje etniczne, grupy subkulturowe, problemy rozwoju krajów i środowisk potrzebujących pomocy. Społeczne funkcje antropologii społecznej i kulturowej.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje:
rozpoznawania specyfiki badawczej oraz przedmiotu zainteresowań klasycznej i współczesnej antropologii społecznej; dostrzegania roli antropologii społecznej w objaśnianiu i ulepszaniu społeczno-kulturowej rzeczywistości.

Współczesne nurty myśli antropologicznej
Najnowsze osiągnięcia, kierunki, nurty oraz podstawowe tendencje w badaniach antropologicznych. Filozoficzne inspiracje antropologii współczesnej. Współczesne orientacje – postrukturalne, kognitywistyczne, symboliczne, krytyczne, interpretatywne, refleksyjne oraz postmodernistyczne. Antropologia między paradygmatem scjentystycznym a postmodernistycznym – przełom w podejściu do przedmiotu badań i charakteru poznania, problemy narracji, dyskursu oraz krytyki reprezentacji. Nowe obszary badań w antropologii. 
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje:
rozumienia współczesnych orientacji w antropologii światowej; rozumienia współczesnych dylematów antropologii.
 Antropologia stosowana
Społeczne funkcje antropologii a teorie kultury. Kolonializm,  procesy modernizacji, antropologia misyjna, polityka tubylcza, akulturacja imigrantów. Muzealnictwo, ochrona dziedzictwa, doradztwo folklorystyczne, edukacja regionalna. Obszary obecności antropologii – turystyka kulturowa, prawa człowieka i mniejszości, edukacja i komunikacja międzykulturowa, polityka etniczna, społeczna i kulturowa, ruchy regionalistyczne, działalność samorządowa, dyplomacja, reklama, funkcjonowanie przedsiębiorstw, funkcjonowanie społeczności lokalnych. Metody antropologii stosowanej – ekspertyzy, projekty modernizacyjne, sterowanie zmianą, szkolenie agentów zmiany, ochrona zagrożonych wartości, tradycji i grup. Etyka zawodowa.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje:
identyfikowania sposobów, obszarów i metod stosowanych w antropologii; rozpoznawania użyteczności społecznej antropologii oraz moralnej odpowiedzialności antropologa.

Antropologia tożsamości
Kategorie tożsamości wspólnotowej – grupa etniczna, lud, plemię, etnos, narodowość, naród, rasa, klasa, płeć, seksualność, mniejszości, wyznania, diaspory. Procesy formowania tożsamości – etnogeneza, konflikt etniczny, nacjonalizm, asymilacja, akulturacja, migracja, globalizacja, rozwarstwienie klasowe, nierówność płciowa.  Tożsamość i jej wymiary – tożsamość zbiorowa, przenikanie tożsamości indywidualnej i zbiorowej, sfera zachowań i symboli, stereotypy i uprzedzenia, opozycja swój–obcy, poznanie Innego. Tożsamość a język, tradycja i ideologia.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje:
rozpoznawania  pojęć, koncepcji oraz metod analizy tożsamości; rozumienia specyfiki podejścia antropologicznego w wyjaśnianiu problemów i procesów społecznych.

Katalog kierunków